گیاهان دارویی صمغ دار

صمغ‌ های طبیعی زنجیره‌های بلندی از قندها (پلی ساکاریدها) در مواد گیاهی بومی هستند که یا محلول در آب هستند یا قابلیت جذب آب را دارند. هنگامی‌که این پلی ساکاریدها با آب مخلوط می‌شوند ژل‌ها تشکیل می‌شوند. صمغ‌ها فقط تا حدی توسط انسان هضم می‌شوند و معمولا عوارض جانبی کمی دارند. آن‌ها به طور گسترده در صنایع غذایی برای ضخیم کننده‌ها، امولسیون کننده و تثبیت‌کننده‌ها استفاده می‌شوند. ازآنجایی‌که آن‌ها مواد بی‌اثر به‌حساب می‌آیند، در محصولات رژیمی و داروها نیز استفاده می‌شوند. صمغ‌ها برای موارد زیر نیز استفاده می‌شود:

• پراکندگی چربی و پروتئین در محصولات لبنی.
• جلوگیری از تشکیل کریستال‌های یخ در محصولات منجمد.
• بهبود احساس غذا در دهان.
• ایجاد قوام غلیظ و غنی در شربت‌ها و سس‌ها.
• از ته‌نشین شدن ذرات جامد در سوسپانسیون‌ها جلوگیری می‌کند.
• استفاده در محصولات نانوایی.

 

انواع صمغ و کاربردهای آن

  صمغ آگار: یک ماده ژله مانند است که از انواع خاصی از جلبک‌ها به دست می‌آید، آگار می‌تواند به‌عنوان ملین، مهارکننده اشتها، جایگزین گیاهی برای ژلاتین ، قوام دهنده سوپ، نگهدارنده مربا، بستنی و دیگر انواع دسر مورداستفاده قرار گیرد.   صمغ لوبیای لوکاست: که به آن صمغ خرنوب نیز گفته می‌شود، به‌عنوان ماده تثبیت‌کننده و تغلیظ‌ کننده عمل می‌کند. همینطور  طعمی شیرین و مقداری شبیه به شکلات دارد. همچنین از آن در مواد غیرخوراکی مانند لوازم‌آرایشی، پلاستیک کفش، حشره‌کش‌ها و سایر محصولات موردنیاز به غلیظ شدن ازجمله پارچه و کاغذ استفاده می‌شود. اگرچه به دلیل داشتن خاصیت استحکام‌بخشی آن بسیار مشهور است، اما صمغ دانه لوبیای لوکاست دارای مزایای دارویی مانند کاهش علائم گوارشی و بهبود سطح قند خون است.   صمغ گوار: یک افزودنی خوراکی است که مصارف بسیار زیادی در صنعت مواد غذایی، دارویی و آرایشی دارد. صمغ گوار یک فیبر غذایی گرفته‌شده از نوعی گیاهان دارویی صمغ دار به نام لوبیای خوشه‌ای (گیاه گوار) در هند است؛ و بیشتر در پاکستان و هندوستان و ایالات‌متحده آمریکا تولید می‌شود. در کارخانه‌ های تولید کننده فراورده‌های لبنی بیشترین استفاده از صمغ گوار  می شود.   صمغ آلژینات: اسید آلژینیک که آلژین نیز نامیده می‌شود ، یک پلی ساکارید خوراکی طبیعی است که در جلبک‌های قهوه‌ای یافت می‌شود . آب‌دوست است و هنگامی‌که هیدراته می‌شود یک صمغ چسبناک تشکیل می‌دهد. با فلزاتی مانند سدیم و کلسیم، نمک‌های آن به‌عنوان آلژینات شناخته می‌شوند . رنگ آن از سفید تا قهوه‌ای مایل به زرد متغیر است. به شکل‌های رشته‌ای ، دانه‌ای یا پودری فروخته می‌شود. به‌طورمعمول از این صمغ‌ها غلیظ کننده، امولسیون کننده و عوامل تثبیت‌کننده در تعدادی از کاربردهای غذایی استفاده می‌شود.   صمغ عربی: صمغ عربی منبعی غنی از فیبرهای غذایی است و علاوه بر استفاده گسترده از آن در صنایع غذایی و دارویی به‌عنوان قوام دهنده، امولسیون کننده و تثبیت‌کننده ایمن، دارای طیف وسیعی از مزایای سلامتی است که به‌وضوح از طریق چندین آزمایشگاهی و آزمایشگاهی ثابت‌شده است. مطالعات نشان می‌دهد صمغ عربی در معده تجزیه نمی‌شود، بلکه در روده بزرگ به تعدادی اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه تخمیر می‌شود. به‌عنوان یک پری بیوتیک در نظر گرفته می‌شود که رشد و تکثیر میکروبیوتای مفید روده را افزایش می‌دهد و بنابراین مصرف آن با بسیاری از اثرات مفید برای سلامتی همراه است. این مزایای سلامتی شامل:

• بهبود جذب کلسیم از دستگاه گوارش
• ضد دیابت
• ضد چاقی
• پتانسیل کاهش چربی
• فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی
• مفید برای کلیه و کبد
• عملکرد سیستم ایمنی از طریق تعدیل انتشار برخی از واسطه‌های التهابی
• از سرطان روده بزرگ جلوگیری می‌کند

  صمغ کاراگینان: صمغی است که از جلبک دریایی قرمز استخراج می‌شود. انواع بسیار مختلفی از کاراگینان در طبیعت وجود دارد که در پخت‌ و پز و اشپزی استفاده میشود. گونه کاپا کاراگینان در خمیر و کره بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد به این علت که حالت ژله‌ای طبیعی ایجاد شود.   صمغ زانتان: مزایای ناشی از مصرف صمغ زانتان برای سلامتی انسان شامل تأثیر آن بر بیماری سلیاک، کاهش وزن، کاهش احتمال ابتلا به سرطان و یبوست است. صمغ زانتان در انواع زیادی از محصولات هم در فروشگاه مواد غذایی و هم دارویی ازجمله محصولات پخته‌شده، لوازم‌آرایشی، سس سالاد، خمیردندان، ماست، لوسیون، داروها، بستنی، ژله، سس‌ها، پرکننده شیرینی، شربت  و کاربردهای صنعتی استفاده می‌شود.   صمغ کتیرا: ماده‌ای که نه بوی خاصی می‌دهد، نه مزه‌ای و نه حالت چسبنده‌ای دارد و با بیرون کشیدن صمغ موجود در گیاهان دارویی صمغ دار ساقه‌های گون‌ها به دست می‌آید. رنگ کتیرا سفید یا زرد روشن است و اگر در آب خوابانده شود، با جذب آن حالتی نرم پیدا می‌کند. ترکیب صمغ کتیرا با لیمو و شیر  نیز در فصل تابستان هم خاصیت خنک‌کنندگی فراوانی دارد. کتیرا، علاوه بر کاهش حرارت بدن، منبعی غنی از پروتئین و فولیک‌اسید هم هست. فولیک‌اسید نوعی ویتامین میباشد که از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری یعمل می آورد. خواص کتیرا عبارت‌اند از: افزایش میزان انرژی، جلوگیری از گرمازدگی، رفع یبوست، رفع سوزش پا و دست، درمان زخم لثه‌، کاهش وزن، تقویت سیستم ایمنی، تقویت قوای جنسی مردان و رفع بی‌اختیاری ادراری.   انواع دیگر صمغ‌ها شامل صمغ دکستران، صمغ ژلان، صمغ کارایا و صمغ پکتین نیز وجود دارد.  

تفاوت صمغ و موسیلاژ چیست؟

صمغ‌ها فراورده‌های پاتولوژیک گیاه هستند که در اثر زخمی شدن گیاه مانند نیش حشرات یا شکستگی در اثر عوامل مختلف، شرایط نامساعد مانند خشکی و شکسته شدن دیواره سلولی و… تولید می‌گردند. موسیلاژها فراورده‌های معمولی و طبیعی متابولیسم گیاه می باشند و در داخل سلول تشکیل میشوند و همینطور می‌توانند به‌ عنوان ماده ذخیره‌ای، منبع ذخیره کننده آب و یا نقش حفاظتی در دانه های در حال جوانه زدن داشته باشند. همان‌طور که ذکر شد این دو ترکیب دارای اجزای مشابه و علت به وجود آمدن آن‌ها متفاوت است.